شاید این مطالب برایتان مفید باشد
اعمال مجازات‌های جایگزین حبس برای متهمان بدون سابقه کیفری
حبس‌زدایی و کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها یکی از مهمترین مطالبات رهبر انقلاب از مسئولان قضایی در سال‌های اخیر بوده است که در این راستا دستورالعمل ساماندهی و کاهش جمعیت کیفری زندان‌ها از سوی رییس قوه‌قضاییه ابلاغ شد.
این در حالی است که در برنامه ششم توسعه نیز مطرح شده که سازمان زندان‌ها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور مکلف است ضمن آگاهی دادن به مقامات قضایی در خصوص وضعیت آمار زندانیان و فضای‌آزاد زندان، ظرفیت پذیرش زندانیان را به‌صورت برخط و با رعایت جهات امنیتی در اختیار مقامات قضایی صلاحیت‌دار قرار دهد. قضات با لحاظ ظرفیت اعلام شده و تناسب قرار تأمین، از صدور قرارهای تأمین منتهی به بازداشت یا احکام حبس جز در موارد ضروری به موجب قوانین مربوط خودداری و با رعایت قوانین مربوط از تأسیس‌های جدید کیفری مانند مجازات‌های جایگزین حبس استفاده خواهند کرد و دادسرای انتظامی قضات بر حسن اجرای این بند نظارت می‌کند. قوه‌قضاییه برای از بین بردن این معضل که بسیاری از مجرمان عمدی و غیرعمدی و خانواده‌های آنان را درگیر و دچار مشکلات بسیاری در معیشت کرده، برداشته است و مجازات جایگزین حبس را تعیین کرده است؛ درواقع دستگاه قضایی مقرر کرده است تا برای بسیاری از متهمان که برای نخستین‌بار تحت شرایط خاصی مرتکب جرم شده و دارای خانواده سالمی هستند، از مجازات‌های جایگزین حبس استفاده شود که این امر خود منجر به کاهش عناوین مجرمانه و افزایش تعداد متهمان بدون سابقه کیفری در حبس می‌شود. حال در این شرایط تمام دستگاه‌های اجرایی باید با دستگاه قضایی همراه شوند تا با اصلاح قوانین، در زمینه کاهش عناوین مجرمانه گام برداشته شود.
برای امور جزیی نباید مجازات حبس صادر شود
در این زمینه ذبیح‌الله خداییان، معاون حقوقی قوه‌قضاییه با تاکید بر استفاده از مجازات‌های جایگزین حبس، می‌گوید: قضات باید از ظرفیت‌های قانونی در مجازات‌های جایگزین حبس استفاده کنند.
وی از قضات خواست که حبس کردن را به عنوان آخرین مرحله مورد توجه قرار دهند و می‌افزاید: جز در موارد ضروری نباید از مجازات حبس استفاده کرد و برای شکایت به خاطر نفقه، تصادفات و درگیری‌های جزیی نباید مجازات حبس صادر کرد.
معرفی نهاد‌های پذیرنده جایگزین حبس
همچنین غلامعلی صدقی، مشاور دادستان کل کشور در این میان با بیان اینکه خوشبختانه در ماده ۶۴ قانون مجازات اسلامی بحث مجازات جایگزین مدنظر قرار گرفته است، اظهارمی‌کند: متاسفانه هنوز وزارت بهداشت، بهزیستی و شهرداری‌ها در این زمینه، نهاد‌های پذیرنده خود را اعلام نکرده و لیست نهایی را نیز به دادستانی کل کشور ارجاع ندادند.
وی تاکید می‌کند: درواقع یکی از توقفگاه‌ها در خصوص مجازات‌های جایگزین حبس مربوط به همین موضوع است که که امیدواریم با توجه به اینکه آیین‌نامه آن تنظیم و به تایید هیات وزیران رسید از سوی این دستگاه‌ها، نهاد‌های مربوطه اعلام شود.
تلاش مجلس برای حبس‌زدایی
همچنین در این راستا، الهیار ملکشاهی، رییس‌کمیسیون قضایی‌وحقوقی مجلس درخصوص اقدامات مجلس برای کاهش عناوین مجرمانه، می‌افزاید: در اکثر قوانین مصوب در دوره نهم مجلس جرم‌زدایی لحاظ شده است؛ درواقع در خلال تصویب قانون مجازات اسلامی، آیین دادرسی کیفری و قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی اختیاراتی برای قضات و دستگاه قضا درنظر گرفته شده تا از مجازات‌های جایگزین حبس نیز استفاده کنند. رییس‌کمیسیون قضایی‌وحقوقی مجلس اظهارمی‌کند: قضات طبق اصلاحات انجام گرفته در قوانین مذکور، برای مجازات حبس‌های چند روزه و کوتاه مدت مختار هستند که از مجازات جایگزین مانند جزای نقدی استفاده کنند.
توجه به اصلاح مجرمان فاقد سابقه
در این زمینه محمد کاظمی، نایب رییس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس با تاکید بر توجه دستگاه‌قضایی به کاهش عناوین مجرمانه در لوایح قضایی، می‌گوید: بسیاری از جرایم در حد تخلف بوده و می‌توان جزای نقدی برای آنها در نظر گرفت.
وی با انتقاد از اینکه در برخی مقاطع آمار جرایم در کشور افزایش پیدا کرده است، می‌افزاید: در چنین شرایطی آمار زندانیان در کشور افزایش پیدا می‌کند، به طورحتم مشکل اساسی کشور درمباحث قضایی و افزایش آمار پرونده‌ها، جرایم و زندانیان، موضوعات و مشکلات اقتصادی است؛ بنابراین تا زمانی که نتوان مشکلات اقتصادی، اشتغال، تولید و سرمایه گذاری را حل کرد، نمی توان انتظار کاهش آمار زندانیان را داشت.
نایب رییس کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس، افزود: مقصر و مسبب عدم کاهش آمار زندانیان قوه‌قضاییه نیست و این موضوع باری بردوش این قوه است که باید به نوعی برای رفع این مشکل چاره‌اندیشی کند، از این رو چاره و راهکار کاهش آمار زندانیان رفع مشکلات اقتصادی است، البته درقانون بحث استفاده از مجازات جایگزین حبس وحبس زدایی وجود دارد؛ اما برای سارق سابقه دار سرکش باید از مجازات حبس و زندان استفاده کرد.
وی با بیان اینکه برای متهمان بدون سابقه کیفری می‌توان از مجازاتی غیر از حبس استفاده کرد، تصریح کرد: بسیاری از متهمان برای اولین بار تحت شرایط خاصی مرتکب جرم شده و دارای خانواده سالمی هستند، بنابراین می توان برای این افراد از مجازات های جایگزین حبس استفاده کرد؛ ضمن اینکه درمسیر جرم زدایی باید دربسیاری از عناوین مجرمانه تغییرایجاد کرد که متاسفانه به این موضوع در لوایح قضایی توجه نمی شود.
